Dit is een artikel met informatie over voeding omdat ik me ernstig zorgen maak over defysieke en mentale achteruitgang die tegenwoordig erg zichtbaar is in onze maatschappij. Ik ben ervan overtuigd dat de huidige voedinsgadviezen aan deze achteruitgang bijdrageni.p.v. dat ze onze gezondheid bevorderen. De invloed van voeding op zowel onze fysiekeals mentale gezondheid wordt dramatisch onderschat. Bovendien niet alleen die van ons,maar ook die van volgende generaties. Het kan niet genoeg benadrukt worden hoeessentieel volwaardige voeding is, zowel voor de conceptie als tijdens de zwangerschapen in de eerste jaren van het leven, voor het verdere verloop van de gezondheid.
Ik geef eerst wat informatie vanuit historisch oogpunt en ook over onderzoek naarvoedingspatronen onder traditionele volkeren die perfecte fysieke en mentale gezondheidbezaten en dit ook in volgende generaties behielden. Daarnaast belicht ik het gebruik ende productie van voeding m.b.t. het milieu en het spirituele aspect. Als laatste zijn eradviezen hoe je dit zou kunnen toepassen in de praktijk. Dit is onderverdeeld in:Vermijden van “lege” voedingsmiddelen, gebruiken van voldoende dierlijke producten,verhogen van het aandeel van vet in het dieet en informatie over vetten. Verlagen van dehoeveelheid koolhydraten, de juiste bereidingswijze hiervan en het gebruik vangefermenteerde producten. Tips voor een laag budget, nog wat algemene opmerkingen, eneen korte toelichting over het gebruik van dit dieet bij een aantal aandoeningen.
Ik heb geprobeerd om het een en ander kort te onderbouwen, maar het is onmogelijk omin dit artikel alle ins en outs te belichten omdat het dan veel te lang zou worden. Hiervoorverwijs ik naar de lijst met boeken en websites op de laatste pagina, waar ik o.a. deinformatie vandaan heb en waar je ook referenties kunt vinden naar wetenschappelijkonderzoek. Eén website wil ik graag met name noemen: 4Deze bevat een immense schat aan onafhankelijke en eerlijke informatie m.b.t. voeding,gezondheid en recepten. Niet gekleurd door de industrie, wel (wetenschappelijk)onderbouwd! Deze website is in het Engels, maar er is ook een brochure met informatie inhet Nederlands te bekijken.29 Ook kun je hier zoeken naar artikelen die vertaald zijn in hetNederlands, voer hiervoor in de zoekmachine “dutch” in. 35Ook is er een Nederlandse website 36 Deze bevat echter op ditmoment nog veel minder informatie dan de Amerikaanse website.
(Deze tekst kan naar believen worden doorgegeven, mits onveranderd en niet voorcommerciële doeleinden)
De mens is al minstens 3 tot 4 miljoen jaar op de aarde. Het allergrootste deel van die tijdbestond onze voeding uit vlees, vis en dierlijk vet (men verbouwde namelijk nog geengranen of groenten, bovendien waren dit ijstijden). De voeding bestond slechts voor 1%uit koolhydraten. Pas de laatste 3.000 tot 10.000 jaar is men granen gaan verbouwen enkwamen er steeds meer plantaardige producten in ons dieet. In deze tijd steeg het gehalteaan koolhydraten tot zo’n 50 – 65%. Dit houdt in dat in 0,25% van de tijd die we als mensop aarde rondlopen, het gehalte aan koolhydraten van 1% naar 50 – 65% is gestegen. Eenmens kan zich genetisch niet zo snel aanpassen. 1
Ook antropologisch gezien (opgravingen van skeletten e.d.) is het heel duidelijk dat zodrasamenlevingen meer koolhydraten gingen eten, met name granen, er degeneratieve ziektesoptraden (bijv. artrose, osteoporose, slecht gebit, hart- en vaatziekten, overgewicht,slechte immuniteit). 1,2,3,9
In de jaren 1920 – 1930 was er een tandarts in de USA, Weston A. Price 2,4, die zichernstig zorgen maakte over de fysieke achteruitgang die hij om zich heen zag. Hij is opzoek gegaan naar samenlevingen die nog perfecte fysieke gezondheid hadden en deze ookbehielden in volgende generaties. Hiervoor is hij 10 jaar lang de hele wereld over gereisden heeft in totaal honderden plekken bezocht in 14 verschillende landen verspreid over 5continenten. Hier bestudeerde hij zowel geïsoleerde samenlevingen als groepen vandezelfde oorsprong die sinds kort toegang hadden tot Westerse voeding. Hij had gehooptsamenlevingen te vinden die perfecte gezondheid behielden op een zuiver plantaardigdieet. Dit was niet zo. De samenlevingen die hij vond met een uitstekende fysieke enmentale gezondheid aten vaak veel en soms bijna uitsluitend dierlijke producten. Hoeverschillend deze diëten van bijv. de Inuïts (eskimo’s), de Masaï, Zwitsers in degeïsoleerde Lötschental vallei, Schotten op de buitenste Hebriden en de Aboriginals ookwaren, het bleek dat ze alle extreem rijk waren aan dierlijke vetoplosbare vitaminen enmineralen. Ook viel het op hoe extreem gelukkig deze mensen waren en vrij van mentaleproblemen. Criminaliteit kwam niet voor. Ter vergelijking: ook als deze mensen niet meergeïsoleerd woonden maar nog wel vast bleven houden aan hun traditionele voedsel bleefdit zo. (Bijzonder is ook dat zodra deze mensen over gingen op westers “geraffineerd”voedsel die mensen last kregen van ernstig tandbederf, infectieziekten, degeneratieveziekten en onvruchtbaarheid. Kinderen van deze mensen hadden tal vangezondheidsproblemen zoals smalle kaken waardoor er niet voldoende ruimte is voortanden/ kiezen/ verstandskiezen, botafwijkingen, slechte immuniteit en vatbaarheid voorelk soort medisch probleem, ook in hun latere leven.) 2,4Ongelooflijk veel studies hebben de observaties van dr Weston A. Price bevestigd. Metname ons westers dieet van geraffineerde koolhydraten en geraffineerde vetten en oliën -waardoor ze al hun voedingswaarde verliezen- verpesten onze van nature genetischeerfelijkheid van fysieke perfectie en stralende gezondheid. Hoe langer het gebruik vanonvolwaardige voeding duurt, hoe meer tekorten worden doorgegeven van generatie opgeneratie en hoe ernstiger deze ook worden. Het goede nieuws is dat dit volledig teherstellen is door terug over te schakelen op een volwaardig dieet, alhoewel dit wel 2-3generaties kan duren. 1,2.4
Tegenwoordig adviseert men om minimaal 50% koolhydraten te eten, weinig vet, weinigcholesterol en matig eiwit. Op grond van bovenstaande kun je daar heel erg je vraagtekensbij zetten. Uit het onderzoek van Weston A. Price blijkt dat het dieet van gezonde traditionelevolkeren uit 30 – 80% vet bestond en dan met name dierlijke vetten, koolhydraten warenvaak zeer beperkt. Orgaanvlees, beenmerg, hersenen en vet waren de hoogstgewaardeerde delen van het dier. Deze zijn alle zeer rijk aan vet en cholesterol. Ook uitantropologisch onderzoek blijkt bijvoorbeeld dat men met name op de mammoeten jaagdevoor deze delen. Het overige vlees liet men soms gewoon liggen. Waarschijnlijk zijn demammoeten ook door overbejaging uitgestorven. Niet door een tekort aan vlees, maaromdat men de vette delen veel liever had. Het is dus een mythe om te denken dat menvroeger/in de prehistorie alleen mager vlees at.
Een ander belangrijk kenmerk van het dieet is dat alles wat men at zeer rijk aanvoedingsstoffen was (vitamines, mineralen e.d.). Noten zijn bijvoorbeeld rijker aanvoedingsstoffen dan granen, vlees is rijker aan voedingsstoffen dan groente en fruit. Bovendien werden granen, peulvruchten en noten o.a. geweekt, gefermenteerd engestampt om stoffen die de opname belemmeren van voedingsstoffen, zoals vitamines enmineralen, te neutraliseren. Ook verhoogt het fermentatieproces de hoeveelheidvoedingsstoffen aanzienlijk. Op pagina 7 bij de “kenmerken van de diëten” kunt u hier meer over vinden. De dierlijke vetoplosbare vitamines, die dus alleen in dierlijk vet voorkomen, zijn eensoort katalysator voor het lichaam om andere vitamines en mineralen, ook dewateroplosbare!, te kunnen gebruiken. Ze zijn heel erg belangrijk en via onze standaardvoeding is het onmogelijk om er voldoende van binnen te krijgen. Dit kan men aanvullendoor bijv. een goede vorm van levertraan voor de dierlijke vitamine A en D te nemen. Dedierlijke vorm van vitamine K kan men heel goed binnen krijgen door voldoende volvettekaas te eten (minimaal 50 gram/dag) of heel veel eidooiers. De plantaardige vormen vandeze vitamines zijn niet hetzelfde en zijn dus absoluut geen vervanging hiervoor! Dit iséén van de belangrijkste nadelen c.q. gevaren van een vegetarisch of zeker van eenveganistisch dieet. 2,3,4,5,6
Het moeilijke is dat mensen tegenwoordig erg bang zijn voor dierlijke vetten door allenegatieve berichtgeving daarover. Het is belangrijk om je te realiseren dat veel van dezeberichtgeving erg is gekleurd door de industrie en het eindeloos herhalen van foutieveuitgangspunten. Wanneer men werkelijk de wetenschappelijke onderzoeken in zijn geheelleest en niet alleen de conclusie, dan blijken er maar zeer weinig tot geen aanwijzingen tezijn dat dierlijk vet - ook in grote hoeveelheden - schadelijk is voor de gezondheid. Overhet algemeen blijkt juist het omgekeerde. De industrie is hier echter niet bij gebaat omdatmen meer geld verdient aan goedkope plantaardige olie/margarine dan aan dierlijkevetten. Ook voor de farmaceutische industrie is dit niet leuk, want bijv. aan alleen al hetcholesterol verlagende medicijn Lipitor wordt 5 miljoen dollar per uur verdiend!Veelzeggend is ook dat het risico om te overlijden dramatisch toeneemt bij eencholesterol lager dan 4,5 – 6,5 mmol/l. 1,3,4
Het menselijk lichaam heeft verzadigd vet nodig in alle celmembranen. Als we geenverzadigd vet eten maakt het lichaam deze aan van koolhydraten. Maar koolhydratenverhogen de bloedspiegels van triglyceriden en het kleine dichte LDL-cholesterol en zij
verminderen het functioneren van de bloedvaten. Bovendien geven diëten hoog inkoolhydraten (wat ons standaard dieet is) niet zoveel verzadigingsgevoel als diëten rijk indierlijke vetten. Dit leidt weer tot een hogere inname van calorieën en het zonder remblijven eten van voeding waar weinig voedingsstoffen in zitten. Ook schommelt debloedsuikerspiegel door koolhydraten meer en wordt het insuline hoger waardoorgewichtstoename en chronische ziekten zoals diabetes gemakkelijk ontstaan. 1,4,5,7
Tegenwoordig worden transvetten (dit zijn vetten die ontstaan door het geheel ofgedeeltelijk harden van plantaardige olie; gehydrogeneerd) en verzadigde vetten beidenweggezet als slecht. Het verschil tussen transvet en verzadigd vet is echter enorm!Transvetten zijn ronduit ongezond en gevaarlijk, terwijl de traditionele verzadigde vettengezond en broodnodig zijn. Transvetten dragen nl. bij aan ontstekingen, onderdrukken hetimmuunsysteem, interfereren met de hormoonproductie en zetten aan tot ziekelijkecondities leidend tot o.a. kanker en hart- en vaatziekten. Verzadigde vetten daarentegenbestrijden ontstekingen, ondersteunen het immuunsysteem, ondersteunen dehormoonproductie en beschermen tegen o.a. kanker en hart- en vaatziekten. 1,4,8,9
De vitamines en vetzuren die uniek zijn voor verzadigde dierlijke vetten zijn o.a. essentieel voor de voortplanting. De officiële voedingsadviezen zullen onvruchtbaarheid -wat al een groot probleem is - doen toenemen. Dit geldt ook voor leer- engedragsproblemen. De voedingsstoffen die overvloedig aanwezig zijn in dierlijke vettenen orgaanvlees – o.a. choline, cholesterol en arachidonzuur – zijn essentieel voor deontwikkeling van de hersenen en het functioneren van de receptoren in de hersenen diehet denken en gedrag moduleren. Onderzoek wijst uit dat choline helpt om essentiëleverbindingen te maken in de hersenen en beschermt tegen neurotoxines. De aanbevolenhoeveelheden voor choline krijgt men door 4 of 5 eidooiers per dag te eten. Vooral voorzwangeren en opgroeiende kinderen, maar bijv ook voor ouderen, is het belangrijk omveel eidooiers te eten. 3,4,5
Je hoort vaak dat glucose (de vorm van suiker in ons bloed) de brandstof is voor onslichaam, en zeker voor de hersenen. Dit is pertinent onwaar. Het probleem is echter datbijna al het onderzoek m.b.t. het menselijk metabolisme uitgaat van een dieet hoog inkoolhydraten (suiker is ook een koolhydraat, alle koolhydraten worden in de darmenomgezet tot glucose, wat vervolgens wordt opgenomen in het bloed) als zijnde normaalvoor een mens. Je kunt je ernstig afvragen of dat terecht is. Glucose kan als brandstof dienen, maar ketonen - stoffen die het lichaam aanmaaktwanneer men overgaat op een vetverbranding - gebruikt het lichaam, inclusief dehersenen, veel liever als energie. Alleen de rode bloedlichaampjes in ons lichaam zijnafhankelijk van glucose. Dit is maar een hele kleine hoeveelheid die het lichaam metgemak kan aanmaken uit eiwitten. Het eten van koolhydraten is voor ons lichaam dus nietnodig! Ons lichaam draait uitstekend op een dieet wat alleen uit eiwit en vet bestaat. Bovendien levert de verbranding van vetten door het lichaam veel meer energie dan deverbranding van glucose, om precies te zijn wel 30% meer! 1
Je hoort vaak zeggen dat vegetariërs langer leven. Uit onderzoek blijkt echter dat dit nietwaar is. Het overlijdensrisico van zowel vegetarische mannen, vrouwen als kinderen ishoger dan dat voor niet-vegetariërs. Voor vrouwen en kinderen maakt dit zelfs een heelgroot verschil. En dat terwijl vegetariërs over het algemeen een gezondere levensstijl (nietroken, matig alcohol, weinig junkfood, wel beweging) hebben dan de gemiddelde niet-vegetariër. 3,25
Tegenwoordig hoort men steeds vaker dat de consumptie van vlees slecht is voor hetmilieu. Dit geldt zeker voor de bio-industrie, maar dit negatieve effect op het milieu kanmen volledig teniet doen en het effect zelfs positief maken door een bepaalde manier vanveeteelt. Hierbij lopen de koeien gewoon buiten, eten grassen (dus geen soja) en het stukland dat begraasd wordt, wordt zeer regelmatig gewisseld. Door deze manier van veeteeltwordt het gras, dat CO2 opneemt uit de lucht, samen met de mest vermengd met de aardedoor het lopen van de koeien en/of andere dieren. Hierdoor wordt de CO2 opgenomen inde grond en wordt de vruchtbare toplaag verbazingwekkend snel dikker. Wel 4-6 cm perjaar. Ter vergelijking: als je de natuur zijn gang laat gaan zonder dat grote kuddes zichregelmatig over dit land verplaatsen, heb je hier 100-1000 jaar voor nodig. Door dezemanier van veeteelt toe te passen, waar ruim voldoende grond voor beschikbaar is, zou jeal binnen 10-15 jaar het volledige CO2 overschot van nu én de afgelopen eeuwen tenietkunnen doen! Veeteelt dus als oplossing voor de opwarming van de aarde. 10,11,12,13,27
Een ander punt dat vaak wordt gemaakt is dat om het wereldhongerprobleem op tekunnen lossen we vegetarisch zouden moeten gaan eten. Dit is omdat men ervan uitgaatdat vee plantaardige producten eet die ook geschikt zouden zijn voor mensen en/ofgronden gebruikt waarop men anders plantaardige producten geschikt voor menselijkeconsumptie zou kunnen telen. Hierbij gaat men echter nog steeds uit van een verkeerduitgangspunt: vee, bijv koeien, hoort grassen en/of andere plantaardige producten te etendie niet geschikt zijn voor menselijke consumptie. Bovendien zijn veel graslandenongeschikt voor landbouw omdat ze bijv heuvelachtig of rotsachtig zijn. Koeien, geiten,schapen etc kunnen hier echter prima op grazen. Als je deze manier van veeteelt vergelijktmet de bio-industrie heb je per kilo vlees heel veel minder grond nodig. Bovendien is er op dit moment al meer dan voldoende voeding voor iedereen op dezeaarde. We hebben zelfs een overschot! Bij het wereld honger probleem spelen meerderefactoren een rol, o.a. de slechte verdeling van deze voeding en politieke situaties. Voorverdere informatie hierover kun je kijken ohet boek “The Soul ofMoney” van Lynne Twist. 14,15
Een ander argument is soms de enorme hoeveelheid water die veeteelt nodig zou hebben,dit geldt echter weer alleen voor de bio-industrie! In de bio-industrie wordt heel veelwater verbruikt om de boel schoon te kunnen houden. Een koe die buiten loopt en graasthoeft nauwelijks water bijgevuld te krijgen omdat over het algemeen gewoon regenwaterwordt opgevangen in bakken. 4Ook het mestprobleem is alleen van toepassing bij bijv de bio-industrie en niet wanneermen vee zoals boven omschreven laat grazen. Dan draagt de mest namelijk bij tot hetopbouwen van een nieuwe toplaag en het neutraliseren van CO2. 6,10,11,12,13,27
Duurzame landbouw kan niet zonder dierlijke producten en dus veeteelt. Ook plantenhebben nl. voeding nodig! Alleen landbouw put de grond genadeloos uit. Industriëlelandbouw is een ramp in heel veel opzichten. Bestaande eco-systemen zijn en wordenverwoest t.b.v. landbouwgrond. Waterstromen worden gebruikt t.b.v. irrigatie waardoorde flora en fauna van deze rivieren en hun delta’s verdwijnen. Ook raken delandbouwgronden steeds meer verzilt door deze irrigatie. Bovendien worden er zeer veelbestrijdingsmidelen en kunstmest gebruikt en tegenwoordig zelfs genetischgemanipuleerde planten/zaden, wat een desastreus effect heeft op de natuur. Dit is eenenorme vicieuze cirkel waardoor uiteindelijk een woestijnachtig gebied overblijft. Dit is
ook de reden waarom biologisch-dynamische landbouw altijd gecombineerd wordt metveeteelt. 3,4,6
Het is belangrijk om je te realiseren dat leven op deze aarde niet mogelijk is zonder dood. Dit geldt ook voor de mens. Veel mensen hebben er tegenwoordig moeite mee om dierente moeten doden. Ik heb dit zelf ook een tijd lang moeilijk gevonden. Tegenwoordig staanwij echter erg ver van de productie van ons voedsel af. Hierdoor missen wij denk ik ookeen aantal belangrijke inzichten. Duurzame landbouw kan absoluut niet zonder veeteelt. Planten hebben nl. ook voedingnodig, waaronder dierlijke producten. Bovendien kun je i.p.v. bestrijdingsmiddelen ookheel goed dieren inzetten, bijv. eenden die slakken en insecten eten. Alles werkt samen enis afhankelijk van elkaar. Ook produceert een koe alleen melk als ze zwanger is. Dit houdt in dat voor de productievan melkproducten steeds meer runderen worden geboren, waarvan de helft mannelijk isen dus geen melk kan geven. Hetzelfde geldt voor de productie van eieren. Kippen kun jebij elkaar zetten met 1 haan, maar hanen kun je niet bij elkaar zetten want dan gaan zevechten tot de dood erop volgt. Voor de productie van eieren en melk zullen dus ookdieren gedood moeten worden. Voor de hele dieren- en plantenwereld geldt dat leven en dood hand in hand gaan. Dedood van de één zorgt ervoor dat een ander kan leven, en dat het Leven wordtdoorgegeven en in stand gehouden. 3,4,16
Tegenwoordig kunnen wij ons nauwelijks voorstellen dat je een dier kunt liefhebben entoch kunt doden. Voor traditionele volkeren was dit echter normaal. Natuurlijk hebben wijals mens vanwege ons bewustzijn een verantwoordelijkheid hoe we hiermee omgaan. Endat zowel de veeteelt als de graanteelt op een humane wijze gebeurt. Wat veel mensenzich niet realiseren is dat voor landbouw/telen van graan heel veel dieren worden gedood,bijv om de gewassen te beschermen en tijdens de oogst. Dit wordt enorm onderschat. Bovendien verwoest industriële landbouw zoals eerder gezegd totale eco-systemen en isalleen daardoor al pertinent dier-onvriendelijk. 3,4
Ik denk ook dat gezien het feit dat optimale mentale en lichamelijke gezondheid voormensen alleen te bereiken is door het gebruik van dierlijke en geconcentreerdevoedingsmiddelen we de aarde met alle wezens uiteindelijk geen goed doen door onszelfhierin niet te voorzien of dit te vervangen door synthetische vormen of medicijnen. Dit iskennelijk een wet van de natuur. We hebben ook ons lichaam en onze geest nodig om opeen goede manier voor de aarde en alles wat op de aarde leeft te kunnen zorgen en omonze verantwoordelijkheid daarin te kunnen nemen. Het gebruik van ontoereikendvoedsel zal ons daarbij belemmeren. 2,3,4,5
Veel informatie hierover kun je vinden in het boek “The Vegetarian Myth” van LierreKeith. 3 Zij beschrijft hierin haar zoektocht als veganist, wat ze 20 jaar is geweest, enwaarbij ze probeerde om zelf groente te telen op een duurzame manier, maar er steedsmeer achter kwam dat dit onmogelijk was zonder het gebruik en het doden van dieren. Anders kwam ze niet onder het gebruik van bestrijdingsmiddelen en kunstmest uit.
Kenmerken van de diëten van samenlevingen met perfecte lichamelijke en mentalegezondheid: 2,4
1. Deze diëten bevatten geen geraffineerde of gedenatureerde voeding zoals geraffineerde
suiker of maisstroop; witmeel; ingeblikt voedsel; gepasteuriseerde, gehomogeniseerdeen/of halfvolle melk; geraffineerde of gehydrogeneerde plantaardige oliën; eiwitpoeders;toxische toevoegingen en kleurstoffen, synthetische vitamines/mineralen.
2. Al deze volkeren aten dierlijk eiwit en vet van vis, schelp- en schaaldieren; gevogelte van
water en land; dieren van het land; eieren; melk en melkproducten; reptielen; en/ofinsekten.
3. Al deze diëten bevatten tenminste 4 keer de hoeveelheid calcium en andere mineralen en
TIEN keer de vetoplosbare vitaminen van dierlijke vetten (dierlijk vitamine A, dierlijkvitamine D en dierlijk vitamine K) t.o.v. het gemiddelde Amerikaanse dieet wat (helaas)overeenkomt met ons dieet.
4. In al deze traditionele culturen worden sommige dierlijke producten rauw gegeten (denk
5. Deze diëten hebben een hoog gehalte aan enzymen van bijv. rauwe melkproducten; rauw
vlees en vis; rauwe honing; tropisch fruit; koudgeperste oliën; wijn en ongepasteuriseerdbier; en natuurlijk houdbare lactogefermenteerde groenten, fruit, dranken, vlees ensmaakmakers.
6. Zaden, granen en noten werden geweekt, gekiemd of gefermenteerd om de hierin van
nature voorkomende stoffen die de opname belemmeren van voedingsstoffen teneutraliseren (zoals fytinezuur, enzyminhibitoren, tannines en complexe koolhydraten).
7. Het totale gehalte aan vet van deze diëten varieert van 30% tot 80%, maar slechts 4% van
de calorieën komt van meervoudig onverzadigde vetten (omega-3 en omega-6) die vannature voorkomen in granen, peulvruchten, noten, vis, dierlijk vet en groenten. De restvan de calorieën uit vet, dus 96% !, komt van verzadigde en enkelvoudig onverzadigdevetten.
8. Deze diëten bevatten bijna gelijke hoeveelheden aan omega-6 en omega-3 essentiële
vetzuren (dit zijn de meervoudig onverzadigde vetzuren, die tezamen dus maar 4% van detotale hoeveelheid calorieën uitmaken; bij 2000 kcal/dag is dit dus maar 9 ml of gram perdag!).
10. In deze diëten worden botten van dieren geconsumeerd, meestal in de vorm van
11. Deze volkeren zorgden voor de gezondheid van toekomstige generaties door speciaal
voedingsrijk voedsel voor aanstaande ouders, zwangere vrouwen en kinderen in de groei;door te zorgen voor voldoende ruimte tussen opeenvolgende kinderen; en door deprincipes van een goed dieet te leren aan de jongeren.
Hoe zou je dit nu in de praktijk kunnen toepassen?
- Als eerste is het heel erg belangrijk om geen, of in ieder geval zo min mogelijk, “lege”voedingsmiddelen – bijv junk food, chips, snoep, suiker - te gebruiken en zo veelmogelijk voedingsmiddelen te gebruiken die zeer geconcentreerd zijn aanvoedingsstoffen. Vlees bevat bijv. wel 10 keer meer voedingsstoffen dan groenten, fruit en granen en ooknog eens in een beter opneembare vorm. Orgaanvlees bevat weer 10 tot 100 keer meerdan gewoon vlees! Veel vitamines en mineralen, zoals vitamine A, D, B2, B6, B12,calcium, ijzer en zink komen alleen in dierlijke producten in goed opneembare enbruikbare vorm voor. Het is vreemd dat de meeste voedingstabellen alleen aangeven watgroente of fruit bevatten. Als je hier vlees naast zou zetten zie je dat dat veel meer bevat,zie de tabellen van ref. 25 en 26. Fruit bevat bovendien relatief veel suiker, daarom is hetniet nodig om vruchtensappen te zoeten. 240 ml ongezoete appelsap of sinaasappelsapbevat wel 27 gram suiker! Het is daarom ook lang niet voor iedereen gezond.28Noten en zaden bevatten ook meer voedingsstoffen dan granen en peulvruchten, ze zijndus geconcentreerder. Eidooiers zijn letterlijk vitaminebommetjes, en na moedermelk het meest volwaardigevoedsel voor de mens (het enige dat mist is vitamine C). Dierlijk vet is ook zeer geconcentreerd en bevat veel noodzakelijke voedingsstoffen die jeniet in andere producten vindt, bijv. vitamine A en D. Bovendien geeft het een verzadigdgevoel, wat lang aanhoudt zodat je geen of veel minder behoefte hebt aan tussendoortjes. Je zult ook zien dat je als je geconcentreerde voedingsmiddelen gebruikt je waarschijnlijkmet minder toe kan dan je gewend bent omdat je je lichaam optimaal voorziet van devoedingsstoffen zoals vitamines en mineralen die het nodig heeft. Ondanks de overdaadaan voedsel in onze samenleving zijn veel mensen nl. ondervoed (juist ook dikkemensen!). Dit komt door het nuttigen van onvoldoende geconcentreerdevoedingsmiddelen. “Lege” voedingsmiddelen vullen nl. wel, maar leveren geenbouwstoffen. 2,4,5
- Dierlijke producten zijn erg belangrijk, met name die die erg hoog werden gewaardeerddoor traditionele volkeren, de zogenaamde “super foods”.4 Dit zijn:
Zeevruchten: kleine vissen in hun geheel (ansjovis, sardines etc), vislevers,vislevertraan, viskoppen en schaal- en schelpdieren. Rauwe volle melkproducten, dus ongepasteuriseerd: volle melk, gefermenteerdemelkproducten (karnemelk, joghurt, kwark, etc), room en roomboter van dieren diebuiten grazen. Eieren: met name de eidooiers van gevogelte; eieren van insecten en kuit van vis. Orgaanvlees: lever, hersenen, tong, beenmerg, nieren, hart, longen, maag, darmen envoortplantingsorganen. Dierlijk vet: van runderen, lam/schaap, wild, varken, gevogelte en zeezoogdieren. Insekten: wormen, rupsen, larven, sprinkhanen, etc. (dit was voor bepaalde volkereneen zeer belangrijk onderdeel van hun voeding). Bouillon/fond van botten van dieren of vis.
Je kunt voor jezelf kijken welke producten je hiervan kunt en wilt eten, hoe meerverschillende je ervan gebruikt hoe beter het natuurlijk is. Hierbij zou je ook kunnenkijken naar de achtergrond van jouw familie, of die bijv. generaties lang veel vis heeftgegeten of m.n. producten van koeien, varkens en/of gevogelte. Als je moeite hebt metorgaanvlees of kinderen die hiervoor huiveren kun je het “verstoppen” door het bijv. te
gebruiken als gehakt of half/half te mengen met gewoon gehakt, er hamburgers van temaken, in stoofpotjes of soep te gebruiken, etc. Probeer wel producten te kopen van dieren die buiten hebben kunnen grazen, geen sojahebben gehad, en ook als ze op stal staan voornamelijk grassen (hooi) krijgen. Het liefstook biologisch(dynamisch) (zeker voor rauwe melk!). Dit geldt ook voor eieren. Eidooiers van kippen die buiten rondlopen zijn prima rauw te gebruiken, maar doe dit nietmet eieren die uit de supermarkt komen. Ook scharreleieren zijn hiervoor niet geschikt. Wel geschikt zijn eieren van de natuurwinkel of boerenmarkt. 4
Vissoorten die goed zijn om te gebruiken zijn van wilde vis. Met name de kleinere wildevissoorten zullen relatief de minste hoeveelheden zware metalen bevatten. Zeker voormensen die ziek zijn is dit iets om rekening mee te houden. Geschikte vissoorten zijn danbijv. sardines, ansjovis, haring, sprotjes en wilde zalm. Kweekvis is niet aan te raden, ook niet van biologische teelt, omdat deze niet de juistevoeding krijgen waardoor de vetzuur en eiwit samenstelling niet goed meer is (meestalkrijgen ze soja, wat natuurlijk echt niet is wat vissen normaalgesproken eten). Bovendienkrijgen ze vaak veel antibiotica. 4
Er is een groot verschil tussen biologisch(dynamisch) geproduceerde voedingsmiddelenen gewone. Biologisch(dynamisch)e producten bevatten veelal minimaal 2 tot 3 keer meervoedingsstoffen en bovendien is de samenstelling veel optimaler en soms niet tevergelijken met die van regulier geproduceerde producten. Het maakt namelijk nogal watuit of een koe buiten loopt en grassen eet of dat hij binnen staat en soja eet. Zowel voor desamenstelling van het vlees en de eiwitten als voor de samenstelling van het vet. “Je bentwat je eet” geldt ook voor dieren. Biologisch(dynamisch)e voeding is wel duurder, maar als je kijkt naar de voedingswaardekrijg je dus ook wel veel meer. Bovendien loop je de toxines uit bestrijdingsmiddelen ende antibiotica mis die in de reguliere teelt worden gebruikt. Zeker als je ook je eigengezondheid en die van je (toekomstige) kinderen zowel fysiek als mentaal meetelt en dekosten die daaraan verbonden zijn, c.q. wel of niet fit zijn om te kunnen werken of leren,is het niet duur. 3,4
- Verder is het erg belangrijk om de hoeveelheid vet te verhogen. De meeste mensenvoelen zich prettig bij een gehalte van minimaal 60% vet (van de totale hoeveelheidcalorieën) in het dieet. Dit klinkt misschien onvoorstelbaar en onmogelijk, maar ik kan jealleen maar aanraden om het te proberen en waarschijnlijk zul je je na een paar wekenbeduidend fitter voelen. Veel mensen denken dat vet moeilijk te verteren is en zwaar opde maag ligt. Dit geldt echter met name wanneer vet met veel koolhydraten wordtgegeten, wat wij dus standaard doen. Het kan wel zo zijn dat wanneer men lang vettenheeft beperkt in het eten en/of veel ongezonde vetten zoals transvet e.d. (deze blokkerennl. de werking van de gal) heeft gebruikt, dat de gal opnieuw op gang moet komen en inhet begin misschien wat ondersteuning nodig heeft. Het is ook belangrijk om te zorgen datminimaal 50% van de vetten die je gebruikt verzadigd is. Dit is omdat al onzecelmembranen uit vetten bestaan en een bepaalde stevigheid nodig hebben die ze krijgenvan verzadigde vetten en cholesterol. Dierlijk vet is dus onontbeerlijk!! 4,5,8
Op de volgende bladzijde vind je een vetpyramide5 zodat je een idee krijgt welke vettenen in welke hoeveelheden je zou kunnen gebruiken. Als ongeveer 60% van je dieet uit vetbestaat, waar veel mensen zich beter bij voelen, zul je waarschijnlijk minimaal 165 gramvet per dag nodig hebben. Dit komt overeen met 11 eetlepels.
Misschien moet je het de eerste paar keer even afmeten zodat je een idee hebt van dehoeveelheid. Meervoudig onverzadigd vet (MOV) Maximaal 1 eetlepel van de combinatie van
levertraan, lijnzaadolie, teunisbloemolie,
Enkelvoudig onverzadigd vet (EOV) Verzadigde vetten (VV)
Het is een misverstand om te denken dat vetten en oliën alleen verzadigd of onverzadigdof meervoudig onverzadigd zouden zijn. Varkensvet (spekvet/reuzel/ schmalz) bijv. bevat50% enkelvoudig onverzadigde, 40% verzadigde en 10% meervoudig onverzadigdevetzuren.8
Hoe zou je de hoeveelheid vet in je dieet kunnen verhogen?Allereerst door de hoeveelheid koolhydraten te verlagen en daarvoor in de plaats meerolie/vet te gebruiken. Bijvoorbeeld door roomboter, creme fraiche, roomkaas of kaas overgekookte groenten, vlees/vis en/of aardappels te doen. En in plaats van 3 aardappels maar1 of geen aardappels te gebruiken en bijv. wat extra groenten. Je kunt ook andereoliën/vetten toevoegen op je bord. In soep kun je bijv. kokoscreme/melk, slagroom, creme fraiche, eidooiers of andereoliën/vetten gebruiken. Het is goed om fruit altijd te combineren met slagroom, cremefraiche, roomkaas en/of kokosrasp. Yoghurt kun je ook combineren met of vervangendoor kokosrasp/creme/melk of slagroom en gebruiken als dessert, drank of ijs. Evt. opsmaak gebracht met stevia, vanille, kaneel, eidooiers, etherische oliën etc.
Goede vetten om te gebruiken voor koken, bakken, braden of frituren zijn:kokosolie (evt. ontgeurd), roomboter, ossewit, reuzel, palmpitolie, palmolie en evt. extravierge olijfolie. Andere vetten of oliën zijn niet geschikt om te verhitten – de MOV (meervoudigonverzadigde vetzuren) hierin zijn namelijk te kwetsbaar, deze oxideren dan en zijn danzeer schadelijk. Sesamolie, walnootolie, lijnzaadolie, en teunisbloemolie kan men toevoegen wanneer heteten klaar is. Deze oliën mag men dus absoluut niet verhitten!Arachideolie bevat relatief veel omega-6 vetzuren (= MOV) en bovendien zeer langeketen vetzuren die maar weinig mensen goed kunnen afbreken. Ik zou arachideolie dusalleen bij uitzondering gebruiken.
Andere oliën zoals bijv. sojaolie, zonnebloemolie, saffloerolie, katoenzaadolie en maisoliebevatten meer dan 50% omega-6 vetzuren en maar minimale hoeveelheden omega-3vetzuren. Daarom is het belangrijk om deze niet of slechts streng gelimiteerd tegebruiken. Ze mogen bovendien absoluut niet verhit worden. Dit is vaak wel gebeurdtijdens het productieproces, net als bij canolaolie, en deze zijn ook om die reden sterk afte raden.4
Het is erg belangrijk om een goede kwaliteit vetten en oliën te kopen. Dit houdt in dat erniet mee geknoeid is en dat ze bij een lage temperatuur zijn verwerkt. Ontgeurdekokosolie is wel OK als dit d.m.v. stoom is gebeurd. Kokosolie is nl. het meest stabielevet (en dus ook samen met ossewit het meest geschikt voor frituren). Alle andereplantaardige oliën moeten koud geperst zijn en in donkere flessen of in het donker wordenbewaard. Lijnzaadolie, walnootolie, levertraan en teunisbloemolie zijn heel erg kwetsbaaren zijn maar beperkt houdbaar in de koelkast. Dit komt door het hoge gehalte aan MOV(omega-3 en omega-6). Borage-olie en zwartebessenolie worden soms als vervanging vanteunisbloemolie gebruikt, maar zij bevatten veel zeer lange keten vetzuren die veelmensen slecht afbreken waardoor ze lang niet voor iedereen geschikt zijn.4
Vetten en oliën die je absoluut moet vermijden zijn:alle margarines, bak- en braadproducten zoals Croma, Becel etc, alle light producten, allegeheel of gedeeltelijk gehydrogeneerde (geharde) vetten/oliën – deze bevatten nl. zeerschadelijke transvetten en zijn vaak gebruikt voor het maken van chips -, oliën die bij eenhoge temperatuur zijn verwerkt of geëxtraheerd, plantaardige oliën die niet in een donkereverpakking zitten (behalve kokosolie en palm(pit)olie) en ranzige oliën/vetten. Past u ook op met alle snacks, junkfood, koekjes, chips etc., vaak zijn hier dezeschadelijke vetten in verwerkt.4,5
Wat extra informatie over kokosolie (= kokosvet) vanwege zijn bijzondereeigenschappen:Kokosolie is heel erg rijk aan korte en middellange vetzuren die de opname van anderevoedingsstoffen zoals vitamines en mineralen fors verhogen en die geen activiteit van demaag, gal, pancreas en/of darmen nodig hebben om te kunnen worden opgenomen!Bovendien worden zij vrijwel direct gebruikt voor energie en niet eerst opgeslagen alsvet. Ze werken dus als een soort suiker, maar het is geen suiker. En heeft dus ook niet denadelige effecten van suiker. Ook zijn deze korte en middellange vetzurenontstekingsremmend en helpen tegen veel pathogene bacteriën, virussen, parasieten enschimmels. Tegelijkertijd vormen zij juist voeding voor de goede darmbacterien etc. Kokosolie bestaat voor wel 70% uit deze korte en middellange vetzuren! Ook hebbenkokosproducten zoals kokosrasp/melk/creme etc aan deze vetzuren hun zoete smaak tedanken. Dit komt dus niet door evt. suikers, kokosproducten bevatten nauwelijks suikertenzij dat eraan is toegevoegd (lees dus het etiket!). Door al deze eigenschappen is het zeer geschikt voor (chronisch) zieken, en bevordert hethet herstel (wat ook is aangetoond in onderzoek bij bijv. hart- en kankerpatienten).4,8,9
- Het is belangrijk om de hoeveelheid koolhydraten te verlagen.1,17,18 Daardoor kun je danook de hoeveelheid vetten verhogen.4 De volgende voedingsmiddelen zijn rijk aankoolhydraten: brood, alle granen, mais, peulvruchten, (zoete) aardappels, cassave, pasta,rijst en alle suikers. Ook is het raadzaam om te zorgen dat je bij alles wat je eet meer danvoldoende (dierlijk) vet gebruikt.
Je kunt de hoeveelheid koolhydraten verminderen door bijv. in plaats van 3 aardappelsnog maar 1 of geen aardappels te gebruiken, en door aan je warme maaltijd bijv. cremefraiche, roomboter of roomkaas toe te voegen (bijv. over je aardappel, groente, vlees ofvis). Wees hier royaal mee! Met wat kruiden erbij kun je zo ook lekkere sausjes maken. Brood kun je op een vergelijkbare wijze verminderen. Neem maar 1 sneetje brood, belegdit dik met roomboter of roomkaas en leg daar vervolgens weer dikke plakken kaas en/ofvlees op. Met nog wat blaadjes sla en rauwkost heb je een complete sandwich. In plaats van brood zou je natuurlijk ook eieren of een omelet, quiche (zonder deeg),noten, kaas, salade met kaas/vlees/vis, worstjes, soep, joghurt met slagroom/cremefraiche, kokos en/of zelf gemaakt ijs kunnen gebruiken. Als je brood eet probeer dan echtzuurdesem brood of nog liever kiembrood of zelfgemaakt zuurdesem brood ofpannenkoeken van voorgeweekte granen te gebruiken. Als je fruit eet, neem daar dan altijd slagroom of iets dergelijks zoals crème fraiche ofkokos bij! Gebruik alleen geen suiker om de slagroom te zoeten, fruit en slagroom zijnvan zichzelf al zoet, maar als je toch nog wat zoet erbij wilt gebruik dan Stevia of evtrauwe honing.4,5,33,37
Sommige voedingsmiddelen zoals granen, peulvruchten en noten vereisen bepaaldebereidingswijzen om stoffen die de opname van voedingsstoffen belemmeren zoveelmogelijk te neutraliseren. Dit kan bijv. door granen en peulvruchten minimaal een nachtop kamertemperatuur te laten weken in lauw water met een zuur medium zoals joghurt,wei, citroensap of azijn. Noten moet men ongeveer 8 uur of een nacht laten weken in zoutwater bij kamertemperatuur. Daarna kun je ze gebruiken of eerst langzaam laten drogen ineen oven waarna ze afgesloten zeker een paar weken houdbaar zijn (walnoten in dekoelkast bewaren). Noten kun je vervolgens ook vermalen en gebruiken als meel.4,5,33,37
Sojaproducten zijn niet goed om te gebruiken. Deze bevatten nl. o.a. fytinezuur dat deopname van mineralen blokkeert, stoffen die de werking van de schildklier onderdrukken,enzym inhibitoren die de eiwitvertering belemmeren en carcinogenen(kankerverwekkende stoffen). Bovendien bevat soja enorm veel plantaardige oestrogenen. Ter illustratie: een baby die babyvoeding krijgt op basis van soja, krijgt het equivalentbinnen van 5 anticonceptiepillen per dag!! Het is een misverstand dat Aziatische volkerenveel soja zouden eten. Van oudsher gebruiken zij alleen gefermenteerde sojaproducten inkleine hoeveelheden (max. 10 gram per dag) als smaakmaker, en dat altijd in combinatiemet zeer voedingsrijke producten. Vleesvervangers op basis van soja zijn dan ookpertinent af te raden.3,4
- Het is aan te raden om bij elke maaltijd rauwe en gefermenteerde producten tegebruiken. Dit kan bijv. in de vorm van rauwe volle melk, rauw vlees of vis,gefermenteerde melkproducten of andere gefermenteerde dranken, gefermenteerdegroenten zoals zuurkool, pickels, etc. Het fermentatieproces verveelvoudigt nl. vitaminen,mineralen en andere voedingsstoffen zoals enzymen en levert ook de zo belangrijke goededarmflora. Het beste is om dit zelf te maken of anders biologisch/dynamisch te kopen. Gewone zuurkool van de AH bijv. is voornamelijk met behulp van azijn gemaakt en zetdus geen zoden aan de dijk.4,5,31,33,37
Eigen gefermenteerde dranken van bijv. volle melk, fruit, gember m.b.v. bijv. Kefir, wei,Kombucha etc. zijn een uitstekende vervanger van frisdrank en oneindig veel goedkoper. Kinderen zijn hier gek op. Ook simpel in te vriezen en vervolgens als ijslollie tegebruiken. Gewone frisdranken, ook de light versies, zijn pertinent af te raden.
Eén blikje gewone frisdrank bevat, schrik niet, 82 gram suiker! De light versies bevattenandere stoffen die zeer schadelijk zijn, uiteindelijk zijn de light versies nog schadelijkerdan de gewone frisdranken en zorgen ook nog eens voor meer gewichtstoename. Eenander probleem met (light) frisdranken is het fosforzuur. Als je nl. een tand of kies infrisdrank legt is deze binnen 24 uur volledig opgelost!! 4,5,28,31,33,37
- Lekkere dingen zoals ijs e.d. kun je prima nog eten, maar koop ze niet in de winkel enmaak ze zelf, bijv. vanille ijs: 4 eidooiers, vanille-extract of stokjes, evt stevia en/ofetherische oliën (6-12 druppels) als smaakmaker, ¾ liter volle slagroom (of kokosmelk). Evt. wat fijngemalen noten toevoegen die van te voren geweekt en evt gedroogd zijn. Mayonaise is heel gemakkelijk zelf te maken van 1 dl olijfolie met 1 eidooier, eeneetlepel azijn of citroensap en evt kruiden, zout, mostert, etc. Van zure room, slagroom enroomkaas kun je natuurlijk ook zo lekkere sausjes maken.5,33,37
Als zoetmiddel kun je uitstekend stevia gebruiken. Dit is afkomstig van het blad van eenplantje dat in Zuid-Amerika groeit en daar al eeuwen, zo niet duizenden jaren, wordtgebruikt. De laatste jaren was er nogal wat negatieve berichtgeving over omdat hetschadelijk zou zijn, dit blijkt echter niet waar te zijn. Talloze onderzoeken hebbenuitgewezen dat het onschadelijk is. Het is verkrijgbaar als groen poeder, in druppelvormen als zoetjes. Het is echt mierenzoet en bevat geen calorieën of koolhydraten. Gebruik geen synthetische zoetstoffen zoals aspartaam e.d. Deze zijn echt zeerschadelijk.4
- Tips om ook met een laag budget deze voedingsadviezen te kunnen toepassen:4,5
Direct bij een biologisch/dynamische boer kopen geeft veel voordelen: veelgoedkoper, de boer krijgt een eerlijke prijs voor zijn producten en jij weet waar jevoeding vandaan komt en hoe daarmee is omgegaan. Bijv. rundvlees circa € 12 perkg, hier heb je dan ook veel duur vlees voor zoals rosbief en biefstuk, waarvoor je inde winkel meer dan € 20 per kg betaalt. Vaak krijg je dan orgaanvlees zelfs gratismee. Biologisch/dynamisch orgaanvlees is heel erg goedkoop, hart krijg je bijv. voor noggeen € 5 per kg. Orgaanvlees bevat veel meer voedingsstoffen dan vlees, en kun jebijv. ook i.p.v. gehakt, als hamburger gebruiken of mengen met gewoon gehakt ofander vlees. Eieren zijn een goedkope bron van eiwit, bovendien zitten de eidooiers boordevolessentiële voedingsstoffen. Door het gebruik van veel hoge kwaliteit dierlijk vet kun je ook met minder dierlijkeiwit toe. Gelatine is geen volwaardig eiwit, maar door het gebruik ervan kun je wel besparenop dierlijke eiwitten (bijv. poeder of granulaat toevoegen aan soepen, sauzen, etc.). Bouillon/fond maken van biologisch(dynamisch)e botten die je gratis kuntkrijgen/bestellen bij bijv de natuurwinkel. Van wat overblijft nadat je dit door een zeefhebt gegoten (restjes vlees, beenmerg, etc.) kun je een soort paté maken door het meteen staafmixer te pureren en kruiden, zout etc. toe te voegen. Ook komt er van debotten vaak veel vet af, wat je weer uitstekend kunt gebruiken om mee te koken. Dezebouillon/fond bevat erg veel mineralen en eiwitten/gelatine. Door deze eiwitten kun jeweer besparen op dierlijke eiwitten.
Ontbijtgranen (cereals) zijn sterk af te raden en bovendien niet goedkoop. Je kunt zelfhavervlokken (niet de instant!) minimaal een nacht (zelfs tot 2 dagen) laten weken inlauw water met een zuur medium en daarvoor in de plaats gebruiken. Gebruik hier danwel na het koken weer roomboter of slagroom bij. Als het nodig is om granen en peulvruchten te gebruiken omdat die relatief goedkoopzijn, koop de granen dan bij voorkeur in de hele korrel en maal het zelf fijn. Zorg ookdat de stoffen die de opname van voedingsstoffen belemmeren geneutraliseerd wordendoor het bijv. te fermenteren etc. Vervolgens kun je het dan gebruiken in de receptenen er hoge kwaliteit dierlijk vet en iets van dierlijk eiwit bij eten zodat je devoedingswaarde sterk verhoogt. Op boerenmarkten krijg je vaak ook de producten goedkoper dan in de natuurwinkel. Samen met anderen in bulk inkopen.
Voor verdere tips en recepten verwijs ik je graag naar 4 en hetboek “Nourishing Traditions” van Sally Fallon 5, op de website vertaald in hetNederlands.37 Dit bevat een schat aan informatie en recepten. Een beknoptinformatieboekje met recepten van deze organisatie is “Healthy 4 Life”.33
- Veel mensen zijn bang dat ze door veel (dierlijk) vet te gaan eten aankomen. Dit isabsoluut niet waar. Het mooie is dat je door de koolhydraten (fors) te verminderen en dedierlijke vetten te verhogen je naar je ideale gewicht toegaat. Dit houdt in dat mensen metovergewicht afvallen en mensen met ondergewicht aankomen tot ze hun ideale gewichtbereiken. En dat ook nog eens zonder hongergevoel!1,9- Realiseer je dat koolhydraten erg verslavend zijn. Het werkt op onze hersenen als eensoort opium. In het begin kan het daardoor zijn dat je een soort afkick verschijnselenkrijgt. De meeste mensen voelen zich echter al na 2-3 weken beduidend beter. Ook kanhet zijn dat je te maken krijgt met een “die-off” reactie in de darmen waardoor je je ineerste instantie slechter voelt, maar ook dit gaat voorbij.1,4- Voor vegetariërs kan het moeilijker zijn om de koolhydraten te beperken en meerdierlijke vetten te gaan gebruiken omdat de keuze uit dierlijke producten veel beperkter is. Juist voor hen is dit echter heel erg belangrijk omdat zij de zo broodnodigevoedingsstoffen die alleen in dierlijke producten voorkomen dus alleen uit melkproductenen eieren moeten halen. Hierbij moet je je goed realiseren dat rauwe en gefermenteerdemelkproducten eigenlijk noodzakelijk zijn. Anders krijg je onvoldoende of in niet goedopneembare vorm binnen van de dierlijke vetoplosbare vitamines, de B-vitamines, ijzer,zink en calcium etc. Bij gepasteuriseerde producten zijn veel van de voedingsstoffen diejuist vegetariërs het hardst nodig hebben (omdat ze nauwelijks andere dierlijke productengebruiken) beschadigd waardoor ze of überhaupt niet meer te gebruiken zijn door onslichaam (dit geldt bijv. voor vitamine B12) en/of veel moeilijker opneembaar zijn. Hoe dan ook blijft het toch een grote beperking in de keuze uit dierlijke producten die jehebt en dit is voor veel mensen in onze Westerse samenleving niet of moeilijk te doenvanwege alle allergieën en intoleranties. Dit is dus een heel groot gevaar voor vegetariërsin onze huidige samenleving. Het is een mythe om te denken dat vegetariërs in India hiergeen last van zouden hebben. Het wordt daar een steeds groter probleem vanwege ookdaar het pasteuriseren en industrialiseren van de voeding. N.B. slechts 1000 jaar geledenwerd de koe in bepaalde gedeelten van India heilig verklaard omdat men bang was datdeze door overconsumptie uit zou sterven en men dan dus helemaal geen dierlijkeproducten meer zou hebben. Door dit besluit bleven rauwe melkproducten dus wel volop
beschikbaar, die men ook volop at, met name gefermenteerd waardoor de voedingswaardesterk toeneemt, en dat was ook noodzakelijk. Veganisme is dus ook absoluut af te raden.3,4,6- Zorg ervoor dat je meer dan voldoende met name dierlijk vet gebruikt en val niet in devalkuil van een hoog eiwit dieet met weinig vet. Om eiwitten te kunnen verteren zijn dedierlijke vetoplosbare vitaminen noodzakelijk die dus alleen in dierlijk vet zitten! Dit isook o.a. waarom vegetariërs vaak vroeger of later problemen krijgen met de vertering vaneiwitten, bijv. vlees en vis, omdat hun lichaam niet meer de voedingsstoffen heeft die hetdaarvoor nodig heeft. Dit is weer een vicieuze cirkel! Het is dus een misverstand om alsvegetariër te denken dat het maar goed is dat je geen vlees of vis meer eet omdat je het zoslecht verdraagt. Vaak ontstaan dan ook klachten als nachtblindheid of andere problemenmet de ogen, vermoeidheid, concentratieproblemen, immuunproblemen, osteoporose etc. Vette vis- of vleessoorten zijn ook makkelijker te verteren dan magere soorten omdat deeiwitten hiervan “losser” zitten. 4,5,9- Je hoeft niet bang te zijn dat je lichaam verzuurt als je deze voedingsadviezen opvolgt. Veel mensen zijn bang dat door het eten van dierlijke eiwitten het lichaam verzuurt, ofkrijgen aangeraden om minder dierlijke producten te eten omdat ze bijv. last hebben vanartrose of jicht. Het onderzoek dat hiernaar is gedaan is echter uitgevoerd met geïsoleerdeeiwitten (eiwitpoeders), wat niet te vergelijken is met gewoon voedsel. Rauwe dierlijkeeiwitten maken het lichaam zelfs juist minder zuur, ze werken dus alkalisch. Net zoals demeeste groenten. Granen, gepasteuriseerde melk(producten) en gekookt of gebakken vleeszijn daarentegen verzurend. Bovendien kan ons lichaam wanneer we gezond zijn onzezuurgraad uitstekend op peil houden, mits we voldoende voedingsstoffen, juist ook uitdierlijke producten, binnenkrijgen. Een voeding dus zoals in dit stuk omschreven. Vegetariërs hebben over het algemeen veel moeite om de zuurgraad op peil te houden, zijzijn daardoor veel gevoeliger voor de zuurgraad van de producten die zij eten. 1,2,3,4,6,34- Voor mensen die van plan zijn kinderen te krijgen is het erg belangrijk om minimaal eenhalf jaar voor de conceptie over te schakelen op een zeer voedingsrijk dieet met extraaandacht voor de “super foods”. Dit geldt zowel voor de man als de vrouw. Tijdens dezwangerschap en het geven van borstvoeding geldt dit ook. Hiermee kun je erg veelaandoeningen voorkomen. We onderschatten tegenwoordig de enorme invloed dieadequate voeding, juist aan het begin van het leven, heeft op het verdere verloop van hetleven.2,4- Synthetische vitamines en mineralen zijn naar mijn mening geen vervanging voorvolwaardige voeding zoals in dit artikel omschreven (dagelijks dus superfoods gebruiken,meer dan voldoende (dierlijk) vet en zeer weinig “lege” voedingsmiddelen). Soms kan hetwel nodig zijn om (tijdelijk) aan te vullen d.m.v. supplementen, bijv. bij (chronische)ziekte, vegetariërs en veganisten. Men kan dan ook kiezen voor vitamines en mineralendie gemaakt zijn op een natuurlijke wijze door een fermentatieproces (bijv. Grown byNature of New Chapter). Magnesium is een mineraal waar veel mensen een chronischtekort aan hebben. Dit heeft meerdere oorzaken en het kan zeker zinvol zijn om ditstandaard aan te vullen. Een goede vorm hiervan is magnesium citraat, o.a. verkrijgbaarvan Vital Cell Life per 100 gram (en erg goedkoop).4- Zout is wel heel erg belangrijk. Het beste is ongeraffineerd zeezout in combinatie metkaliumzout (LoSalt). De verhouding is ongeveer 2-3 delen ongeraffineerd zeezout op 1deel kaliumzout. Wees alsjeblieft niet bang om zout te gebruiken. 90% van de mensenmet een hoge bloeddruk krijgen weer een normale bloeddruk wanneer zij bovenstaandzout gaan gebruiken. Het punt is dat in gewoon zout alleen natrium zit en dat juist ookalle andere mineralen nodig zijn (ook extra magnesium) in het lichaam.4
- Levertraan is ook zeer aan te bevelen. De verhouding tussen vitamine A en D is echterbelangrijk: Vitamine A moet 8 tot max. 10 keer hoger zijn dan vitamine D. Goede vormendie in Nederland te krijgen zijn zijn bijv. Levertraan van NOW Foods of Levertraan Fortevan Bonusan. Dit zijn gewoon softgels die je in kunt nemen bij de maaltijd. Voorvolwassenen 10.000 IE vit A en 1000 IE vit D; voor kinderen 5000 IE vit A en 500 IE vitD; voor zwangeren, zogenden en zieken 20.000 IE vit A en 2000 IE vit D per dag.4- Wat kun je gebruiken om in te koken:Roestvrij staal, onbeschadigd emaille, gietijzer en glas (pyrex) zijn allemaal goed. Gebruik geen pannen met anti-aanbak lagen, ook niet de zogenaamde groene pannen. Hierbij komen echt toxische stoffen vrij die schadelijk zijn voor de gezondheid. Ookpannen van aluminium zijn pertinent af te raden, aluminium is nl. erg toxisch voor o.a. dehersenen (mensen met Alzheimer hebben bijv. sterk verhoogde concentraties vanaluminium in de hersenen). Magnetron zou ik zo min mogelijk gebruiken.4- Om biologisch(dynamisch)e boeren in je omgeving te vinden waar je bijv. rauwe melk,vlees (varken of rund), groenten, eieren etc kunt kopen kun je kijken op:30of(biologische rauwe melk bijv. Sint Geertruid tel. 043 4082173). - Orgaanvlees en botten bij de natuurwinkel moet je vaak van te voren bestellen. - Er zijn in Nederland een aantal “chapter leaders” (soort vertegenwoordigers) van deWeston A. Price Foundation. Hier kun je ook terecht voor meer informatie (adressen vanboeren, vragen m.b.t. voeding en bereidingswijzen). Iris Maier: Mike Donkers: tel 06-42753107,
Alles wat ik heb opgeschreven geldt in principe voor gezonde mensen. Ook voor mensenmet een (chronische) ziekte is dit dieet echter goed en voelen mensen zich na verloop vantijd vaak een stuk beter. Het kan dan wel nodig zijn om de koolhydraten geleidelijker af tebouwen en/of wat meer ondersteuning te geven (bijv. het gebruik van (acetyl-)L-carnitinevoor de vetverbranding, het stimuleren van de gal d.m.v. bittere kruiden, etc.). Bijvoorbeeld:
Voor mensen met neurologische ziekten (Alzheimer, Parkinson, MS, ME/CVS, etc) isdit dieet zeer aan te raden. De voedingsstoffen die in dierlijke vetten zitten zijnessentieel voor onze hersenen en ons zenuwstelsel.4Mensen met diabetes type I of II hebben problemen met het opnemen van glucose(bloedsuiker) de cel in. Hetzij doordat ze geen insuline meer produceren of doordat decel niet meer/veel minder gevoelig is voor insuline. Door de hoeveelheid koolhydraten(die in de darmen worden omgezet in glucose en zo opgenomen wordt in het bloed)(fors) te beperken en de hoeveelheid vet te verhogen, gaat het lichaam over op eenvetverbranding. Hierdoor zal er in totaal minder glucose zijn wat het lichaam moetproberen op te nemen in de cellen. Je maakt het je lichaam daardoor dus makkelijker. Het bloedsuiker is daardoor veel beter te reguleren, wat veel gezondheidswinst enlevensgenot oplevert! 1,7In geval van reuma, artrose en ook auto-immuun ziekten helpt dit dieet vaak goedomdat men de balans herstelt van ontstekingsbevorderende en ontstekingstremmendefactoren (o.a. door verlaging van het insuline, het verminderen van de MOV met nameomega-6, het verhogen van dierlijke vetten met vitamine A en D en het weglaten vangranen of verminderen van de allergenen hierin door ze op een juiste manier tebereiden). 1,4,9
Ook mensen met (ernstige) darmproblemen hebben erge baat bij dit dieet, maar overhet algemeen, zeker bij ernstige vormen zoals Crohn en Colitis, is het noodzakelijkom te beginnen met het zogenaamde GAPS dieet. Dit is afgeleid van het “SpecificCarbohydrate (SC)diet”, wat in de eerste helft van de vorige eeuw standaard werdgebruikt bij (ernstige) darmproblemen. Hiermee behaalde men uitstekende resultaten,het is jammer dat dit niet meer standaard wordt gebruikt. Dit is een dieet waarbij allemeervoudige suikers worden vermeden waardoor de darmen de kans krijgen om teherstellen. Juist deze meervoudige suikers (koolhydraten dus) zijn het allermoeilijkstte verteren door beschadigde darmen waardoor ze niet goed afgebroken worden,slecht opgenomen worden en voeding vormen in de darmen voor pathogene bacteriën,schimmels, parasieten en virussen. Hierdoor ontstaat een vicieuze cirkel, de darmenraken steeds meer beschadigd, geïrriteerd en “lek”. Het gevolg zijn vaak allerleiallergieën/ intoleranties. Het kan een aantal jaren duren, maar uiteindelijk geneestongeveer 95% van de mensen met ernstige darmproblemen zoals de ziekte van Crohnen Colitis. Ook mensen die op het punt stonden om stukken darm te latenverwijderen. 1,19,20,21,22,23,24,32Ook voor kinderen of volwassenen met autisme, ADHD etc., maar ook bij psychische/psychiatrische problemen is het GAPS dieet heel erg aan te raden! Hiermee wordenuitstekende resultaten behaald (GAPS staat voor Gut and Psychology Syndrome). Ditis o.a. omdat slecht functionerende darmen allerlei stoffen kunnen doorlaten die nietgoed zijn afgebroken, bijv. melkeiwit. Ook laten zij toxines door die het gevolg zijnvan een overgroei aan schadelijke bacteriën, schimmels, etc. Deze hebben alle eennegatieve invloed op de hersenen en het zenuwstelsel. Ook zijn de voedingsstoffen die juist in dierlijke producten zitten essentieel voor onzehersenen en ons zenuwstelsel. 19,20,21,22,32
Mijn ervaring is dat mensen zich vaak veel beter voelen wanneer zij dezevoedingsadviezen toepassen. Ik hoop dan ook dat u bereid bent om dit te proberen en zoeen voor u, en uw kinderen, optimale fysieke en mentale gezondheid bereikt!
Ter afsluiting een beroemde uitspraak van Weston A Price:
“Life in all its fullness is Mother Nature obeyed”
(het Leven in al zijn volheid is leven in overeenstemming met Moeder Natuur)
Boeken en websites:1. C.B. Allan, W. Lutz ”Life without bread”2. W. A. Price “Nutrition and physical degeneration”
3. L. Keith “The vegetarian myth”4. www.westonaprice.org5. S. Fallon “Nourishing traditions” ; zie ook referentie 376. http://www.westonaprice.org/abcs-of-nutrition/267-myths-of-vegetarianism7. R. Bernstein “Diabetes solution”8. M. Enig “Feiten over vetten”9. S. Fallon, M. Enig ”Eat fat, loose fat”10. A. Savory e.a. “Moving the world toward sustainability”, The green money journal
11. http://www.westonaprice.org/farm-a-ranch/1639-an-inconvenient-cow12. www.soilcarboncoalition.org13. www.carboncoalition.com.au14. www.thp.org15. L. Twist “The soul of money”16. http://www.westonaprice.org/health-issues/282-blood-moon17. Y. Lemmers “Grip op koolhydraten”18. Y. Lemmers, T. Bremer “Grip op koolhydraten kookboek”19. N. Campbell McBride “Gut and Psychology Syndrome”20. www.GAPS.me21. B. Lashkov “GAPS guide”22. www.gapsguide.com23. E. Gotschall “Breaking the vicious cycle”24. E. Gotschall “Doorbreek de vicieuze cirkel”25. http://www.westonaprice.org/abcs-of-nutrition/1555-not-to-go-vegetarian26. http://www.westonaprice.org/abcs-of-nutrition/1640-vegetarianism-and-nutrient-
27. J. Salatin “The sheer ecstasy of being a lunatic farmer”28. http://www.westonaprice.org/childrens-health/2108-zapping-sugar-cravings29. http://www.westonaprice.org/translations/dutch/856-principles-of-healthy-diets-
dutch?qh=YToyOntpOjA7czo4OiJicm9jaHVyZSI7aToxO3M6OToiYnJvY2h1cmVzIjt9
30. Adressen van biologisch(dynamische) boeren:
en(biologische rauwe melk bijv. St Geertruid tel. 043 4082173)
31. S. Katz “Wild fermentation”32. www.GAPSDieet.nl33. “Healthy 4 Life”
34. www.PPNF.org35. Nederlandse vertaling van artikelen op de website van de Weston A Price Foundation:
36. Nederlandse website Weston A Price: 37. Nederlandse vertaling van “Nourishing Traditions” van S. Fallon:
G U I D E D B Y I N V O I C E S 558 WEST 21ST STREET NEW YORK, NY 10011 917.226.3851 ONDREJ RUDAVSKY Selected Biography 1964 Education 1980-84 College of Fine Arts and Crafts, Graphic Studio, Bratislava, Slovakia University of Fine Arts and Crafts, Studio of Animation, Prague, Czech Solo Exhibitions 2012 K forum- Association for Contemporary Art & Culture, Vienna, A
SAFETY DATA SHEET IDENTIFICATION OF THE PRODUCT AND OF THE MANUFACTURER Potassium tetrafluoroborate Registration number (ECHA) Classification categories / hazard indications Relevant identified uses of the substance or mixture and uses advised For the text of R-phrases/H-phrases and classification abbreviations Relevant identified uses of the substance or mixture: IDENTIFICATIO