Psychofarmaca []
duizenden euro’s per maand kost. Op dit moment
heb ik daar geen getallen over paraat, maar ter
vergelijking: een ziekenhuisbed kost (zonder
behandeling van psychiatrische aandoeningen
medische behandeling) in sommige ziekenhuizen
worden “psychofarmaca” genoemd. Het is een
ongeveer zevenhonderdvijftig tot twaalfhonderd
controversieel onderwerp. Sommige mensen willen
gulden per dag. Reken maar uit wat dat per jaar is.
per se psychofarmaca, en verwachten dan dat de
Om het budget van de gezondheidszorg dus
pillen al hun problemen gaan oplossen. Vooral
haalbaar te houden voor de maatschappij, moeten
willen ze dan vaak benzo’s (benzodiazepinen).
veel mensen met psychotische aandoening thuis
Anderen wil per se geen medicatie terwijl het voor
behandeld worden. Dat heet ambulant (“de lopende
ieder ander duidelijk is dat ze in hun verwarring of
patiënt”) in tegenstelling tot intramuraal (= niet
ontremming levensbedreigende dingen doen en dat
opgenomen; letterlijk: binnen de muren).
medicatie het meest effectieve en humane
Benzodiazepinen
Deze werden vroeger tranquillizers genoemd.
psychofarmaca. Bijvoorbeeld worden door niet-
oxazepam (Seresta) en nog ongeveer vijftig andere
bijvoorbeeld de groep van de benzodiazepinen en
de groep van de antidepressiva terwijl deze twee
Het zijn “kalmerende middelen”. Het zijn
uitstekende middelen tegen epilepsie, bij ernstige
Tot slot is er veel onoordeelkundig gebruik en
misbruik. Redenen genoeg om een artikel te
agressieremmers bij mens en dier. {{Ook bij
schrijven om een aantal gegevens te ordenen.
katatonie werken ze goed en soms levensreddend.}}
Behandeling van psychiatrische aandoeningen
Ze werken goed als spierverslapper, bijvoorbeeld
De psychiatrie ontwikkelt zich de laatste decennia
in de richting van het voorschrijven van
Tevens werken ze tegen angst, ze worden gebruikt
geneesmiddelen. Dit heeft verschillende oorzaken:
als “slaapmiddel” en tegen spanningen.
De naam slaapmiddel is al misleidend; ze brengen
mensen niet in slaap, maar in een soort verdoving.
Deze slaap brengt geen of weinig dromen en dus
Een ander nadeel wanneer ze als slaapmiddel of
Het toepassen van medicijnen past in een cultuur
kalmerend middel gebruikt worden, is dat er vaak
een rebound effect optreedt wanneer men met deze
chemisch/mechanisch fenomeen. De psychiatrie
middelen stopt. Dat wil zeggen dat de betreffende
volgt dit mensbeeld door te werken met medicijnen
klacht, in dit geval de angst, de onrust en de
(chemische ingrepen) en met operaties aan de
slapeloosheid erger terugkomt na het stoppen van
hersenen, de psychochirurgie (mechanische
deze middelen1. Alsof men een dammetje opgooit
ingrepen). Maar deze cultuur wordt misschien nog
tegen stijgend water, wanneer men het dammetje
doorbreekt stroomt het water extra hard. Een effect
verzekeringsmedewerkers. En op een bepaalde
van doorschieten naar de andere kant bij stoppen
manier misschien ook bij mensen die hun leven
proberen te sturen door middel van genotmiddelen
benzodiazepine verslaving kan oplopen. Een ander
Er worden sinds ongeveer 1960 nieuwe middelen
effect van benzodiazepines is het blokkeren van de
gevonden die een sterk effect hebben verschillende
opname functie van het geheugen: dit kan gebruikt
psychopathologische fenomenen zoals het horen
worden voor chirurgische ingrepen maar kan een
van stemmen (antipsychotica) en middelen die vaak
nadeel zijn wanneer men ze gebruikt tegen
werken bij depressie (antidepressiva). Door deze
spanning. Merkwaardig genoeg heeft de patiënt
medicijnen kunnen aandoeningen behandeld
vaak niet door hoe ernstig de geheugenstoornis is
worden die voorheen onbehandelbaar waren. (N.B. We gebruiken hier bewust de term “behandelen”,
en kan men het alleen op het spoor komen door
testen: vragen naar gebeurtenissen die plaats
Mogelijk samenhangend met de blokkade van
Een derde reden waarom op heden meer en meer
geheugen en de veranderde kwaliteit van slaap
psychiatrische geneesmiddelen gegeven worden, is dat mensen die lijden aan psychose met behulp van
antipsychotische medicatie zelfstandig thuis kunnen
1 Wat verstaan we onder rebound effect? Geef een
leven terwijl verpleging in een inrichting vele
(minder dromen meer verdoving) is het verschijnsel
dat psychotherapie geen ontwikkeling bevorderd bij
Wat antidepressiva en antipsychotica NIET doen is:
mensen die benzo’s gebruiken. Een zelfde effect
ziet men bij alcohol gebruik. Benzodiazepinen en
alcohol grijpen aan op dezelfde (GABA) receptoren
Dat moet iemand zelf doen; eventueel met behulp
en hebben grotendeels dezelfde werking. Beide
van een begeleider of therapeut. Wat deze middelen
dempen op dezelfde manier, alleen geven benzo’s
WEL kunnen doen is symptomen verlichten. Dat
minder vaak dronkenschap. Stoppen van alcohol en
kan toch een enorm voordeel zijn, omdat mensen te
benzo’s zijn voorwaarden voor een therapeutisch
depressief kunnen zijn om problemen op te lossen,
proces, en misschien ook voor persoonlijke groei.
of te weinig IQ hebben om hun problemen op te
lossen. De medicijnen kunnen dan de voorwaarden
Veel patiënten willen graag benzo’s en denken dat
scheppen waarmee mensen aan de slag kunnen of
het hun problemen gaat oplossen. Grote groepen
ze kunnen bijvoorbeeld een fatale suïcide helpen
mensen zijn er aan verslaafd. Misschien is het
voorkomen. In andere gevallen kunnen deze
daarom goed om niet langer over “ slaapmiddelen”
en “kalmerende middelen” te praten maar slechts
Wat antidepressiva (en antipsychotica) nog niet
over “verdovende middelen”; dat geeft een reëler
kunnen is psychiatrische ziekten genezen. Wanneer
beeld over het geen mensen werkelijk vragen.
men te snel stopt met het gebruiken van deze
Er vallen in Nederland jaarlijks waarschijnlijk rond
middelen kunnen de klachten terugkomen. Dat is
geen rebound, de klachten komen niet versterkt
benzodiazepinegebruik; s ochtends heeft men nog
terug omdat ze door AD niet onderdrukt worden.
genoeg in het bloed om niet te kunnen autorijden of
Maar de depressie kan “onder de oppervlakte van
op een keukentrap te staan. Het aantal niet dodelijke
de medicijnen” nog maanden door gaan, en bij
stoppen van het AD worden ze dan weer manifest.
Het afbouwen van “benzo’s” is een kunst apart; er
Gelukkig zijn antidepressiva NIET verslavend zoals
zijn goede artikelen, handleidingen en enkele
websites over. Het vereist oefening in voorschrijven
onttrekkingsverschijnselen wanneer ze (te) snel
worden afgebouwd maar er ontstaat geen hunkering
(“craving”) naar de medicatie wanneer deze niet
Hoewel benzo’s dus veel nadelen hebben m.n.:
gebruikt wordt. Dit effect bestaat wel bij alcohol,
Rebound (spanning komt heviger terug)
Bijwerkingen
antidepressiva weet dat de werking op de depressie
Blokkeren therapeutisch proces en persoonlijke
pas na drie tot zes weken merkbaar kunnen worden
terwijl de bijwerkingen vrijwel direct kunnen
Is het toch niet raadzaam om zomaar te stoppen
Middelen tegen depressie zijn er in veel soorten en
maten. Wat werkt voor de ene patiënt werkt niet
voor de andere patiënt. Omdat men regelmatig
moet doorzoeken voor het passende middel
gevonden is, en om dat het steeds een maand of
langer duurt voor men kan inschatten wat het effect
is, duurt het vaak lang om depressie goed te
behandelen met medicatie. Dit zoeken betekent
niet dat de patient als proefkonijn gebruikt wordt;
Antidepressiva
Afgekort AD. Dit is een groep middelen die anders werkt; de benzo’s horen niet tot deze groep.
Een belangrijk onderscheid is het verschil tussen
De klassieke AD hebben andere bijwerkingen, vaak
wat gevaarlijker, vooral bij hoge dosis.
richtlijnen of farmacotherapeutisch kompas op het
psychologen is dat antidepressiva mensen
emotioneel vlak maken Het is hierbij belangrijk te
beseffen dat sommige antidepressiva inderdaad wat
vervlakken, andere niet. Maar dat depressie zelf
heeft een sterk vervlakkend effect. Ook wanneer de
somberheid is bijgetrokken kan de vervlakking nog
lang blijven. Deze vervlakking wordt vaak ten
onrechte aangezien voor een bijwerking van
Een ander veel gehoord bezwaar is dat men niet zelf
leert de depressie te overwinnen. Dit is eerder een
bezwaar tegen het niet geven van psychotherapie.
En zoals boven genoemd: veel mensen worden
Veel mensen hebben een tot drie van de mogelijke
dusdanig door een depressie beperkt dat ze niet op
bijwerkingen; sommige mensen hebben er vijf. Op
dat moment therapie aan kunnen. Dit was dit
het internet is een compleet overzicht te vinden;
vroeger mijn (RO) argument om niet enthousiast te
vaak vindt men dan tientallen tot meer dan honderd
zijn over antidepressiva, tot ik merkte dat er in
verschillende bijwerkingen per middel maar
iedere groep waar ik les gaf, er wel minstens een
gelukkig komen die nooit allemaal bij dezelfde
deelnemer was die het niet eens was met dit
patiënten voor. Veel verschijnselen die
argument en vertelde dat z/hij slechts door
bijwerkingen van het medicijn lijken, die zijn dit in
antidepressiva zover gekomen was dat h/zij weer in
werkelijk niet maar zijn eigenlijk effecten van de
de workshop kon zitten. Dit wekte mijn interesse
depressie (BV obstipatie, hoofdpijn, slapeloosheid,
dusdanig dat ik hier in ben gaan verder zoeken en
droge mond, geheugenstoornissen, onrust,
nu probeer om methoden te ontwikkelen om
emotionele vervlakking etc – zie onder depressie).
antidepressiva al-dan-niet toe te passen op een
Het is dus belangrijk al deze verschijnselen in kaart
doordachte manier. Zoals bij alle psychofarmaca is
te brengen voordat men het middel begint.
het doel dat de patiënt meer zichzelf is met de
Het ene middel heeft andere bijwerkingen dan het
andere middel. Wanneer een patiënt last heeft van
Het is een probleem dat antidepressiva door een
slapeloosheid en transpireren, dan bestaat soms de
huisarts gegeven worden die niet altijd de tijd heeft
mogelijkheid om er een tweede medicijn (ook een
voor de noodzakelijke onderzoeken die vooraf
AD) bij te geven dat juist slaap induceert en
horen te gaan aan het geven van antidepressiva:
Goede diagnostiek: wat, waardoor, gevaren: is
het wel depressie of is het somberheid door iets
Nooit zomaar voorschrijven
De eerste stap bij het behandelen van depressie is
Wat is de hulpvraag: wat wil de patient?
het doen van goede diagnostiek. Niet alle
Meting van de ernst van de depressie
pluis/nietpluisboek). En diagnostiek is belangrijk
Kan de patiënt medicatie fysiek aan (lab
Zijn er al klachten die later abusievelijk als
medicamenteus kan behandelen. De voordelen
wegen dan vaak niet op tegen de nadelen. En niet
alle somberheid berust op depressie, er is dat geval
Tevens hoort het voorschrijven van antidepressiva
samen te gaan met goede informatie (mondeling en
Psychotherapeutische methodieken en andere
behandelingen (lichaamsbeweging et cetera)
De aard en het verloop van de aandoening
kunnen een veel betere keuze zijn. Bewezen is dat
cognitieve gedragstherapie wanneer men dit langer
Bijwerkingen en hoe hier mee om te gaan
dan een jaar zelf toepast, steeds sterker gaat
Juiste wijze van gebruik van medicatie
werken. De vaardigheid en effectiviteit nemen toe
Wat te doen bij verergering of klachten
terwijl bij sommige medicatie de effectiviteit kan
afnemen. Een ander argument voor therapie tegen
medicatie is dat er bij medicatie meer terugval is.
Bij andere patiënten is medicatie een belangrijk
hulpmiddel om de depressie voldoende te ontlasten
zodat ze voldoende energie, helderheid en initiatief
Bezwaren
goed aanslaat. Bij een ernstige psychose met veel
Werken antidepressiva?
agitatie kan men verwachten dat de onrust in uren
Het antwoord van de wetenschap is: ja, mits op de
wegtrekt, de hallucinaties in dagen tot weken en
juiste manier voorgeschreven en ingenomen, mits
kan men hopen dat de wanen in weken tot maanden
het middel het juiste middel is en mits . . . .
wegtrekken of verbleken. Maar wanneer er een
Van de mensen die een AD (antidepressivum)
psychotische leegte bestaat, veel negatieve
inneemt geneest 60% van de depressie. Dat lijkt een
symptomen dus, dan kan men met medicatie
prima getal, maar het betekent dat 40% niet
proberen de patiënt daar uit te helpen; maar dit lukt
geneest. En we weten van die 60% tweederde ook
meestal nog minder goed met de huidige middelen.
zou genezen zonder AD. Dat is dus ook 40%. Dat
wil zeggen dat slechts 20% verbetert door het
Een ander probleem is dat men te voren niet weet
medicijn. Dat betekent dat de NNT (numbers
welk middel bij die individuele patiënt zal aanslaan.
needed to treat = aantal mensen dat je moet
Een positieve ontwikkeling is dat er steeds meer
behandelen om er 1 te succesvol te behandelen door
verschillende middelen ontwikkeld worden
het medicijn) vijf is. Er moeten vijf mensen met AD
waardoor steeds meer mensen een goed leven
behandeld worden voor depressie om te bereiken
kunnen hebben die dat zonder deze middelen zeker
dat er 1 voldoende klachtenvrij wordt door het AD.
niet hebben. Toen de AP beschikbaar kwamen
Dat klinkt al minder gunstig. In de praktijk betekent
liepen de psychiatrische instituten van die tijd
dat echter dat wanneer het ene medicijn niet werkt,
vrijwel leeg. Wat er nu nog over is, is weinig
dat men dan een volgende medicijn probeert. In
vergeleken bij wat er in die tijd bestond.
richtlijnen is aangegeven welke soort medicijnen
Er is bij niet-artsen vaak nogal wat weerstand tegen
men het eerst probeert en welke daarna. Richtlijnen
psychofarmaca en die is deels terecht; wanneer het
proberen dus om wetenschap om te zetten in
zonder kan, is dat vaak een betere keuze. Echter
praktische aanwijzingen om te zorgen dat datgene
degenen die ze nodig gehad hebben (ook studenten
dat wetenschappelijk ontdekt is, ook nut heeft in de
en therapeuten in natuurtherapie) kunnen vaak
overtuigende verhalen vertellen over het nut (en
Sommige patiënten hebben het gevoel dat ze
soms de noodzaak) van deze middelen, mits juist
gebruikt worden als proefpersonen “proefkonijn”
toegepast. Veel therapeuten, patienten, familieleden
omdat er vaak een serie medicijnen uitgeprobeerd
van patienten en deelenemers aan workshops
moet worden om te komen tot het middel dat
vertelden mij (RO) hoe dankbaar ze zijn dat de
werkt. Dat is feitelijk niet het geval: proefkonijn
dienen om te kijken wat medicijnen die we niet
kennen doen. Het doorlopen van een reeks
Het gebruik van antipsychotica maakt een
medicijnen dient om te ontdekken op welk
bijzondere ontwikkeling door. Was het een aantal
medicijn het beste werkt voor die persoon; meer
jaar geleden nog gewoon om 20 mg Haldol te
als een paskamer in een kledingzaak dan als een
geven (soms werd 160 mg gegeven), nu is 4 mg de
industrie die proefkonijnen gebruikt: een jasje kan
standaard, soms gaat een behandelaar tot 12 mg,
er wel mooi uitzien, maar of het past blijkt pas in
vaker gaat men omlaag tot 2 mg of nog veel minder
de paskamer. En soms moet je er een aantal passen
dan dat. De bijwerkingen zijn dan veel minder en
de werking kan hetzelfde zijn wanneer men geduld
‘proefkonijngevoel’ krijgen, is het belangrijk om dit
Stoffen die op haldol lijken vindt men ook in de
principe van te voren uit te leggen of zelfs vast te
De geschiedenis van de antipsychotica is boeiend.
Het eerste antipsychoticum (Chloorpromazine,
Antipsychotica
merknaam Largactil) was oorspronkelijk een
Middelen tegen de verschijnselen van psychose
middel tegen wagenziekte waarvan mensen met
psychose meldden dat het werkte tegen de
geintroduceerd in psychiatrische centra. Daarmee
Wat men kan proberen met antipsychotica is de
werd het psychiatrisch instituut opeens van een
overprikkeling van de hersenen (positieve
“asiel” dat opvang biedt, tot een ziekenhuis dat
aandoeningen behandelde en probeert klachten
verwarring) dempen. Wanneer dit gunstig verloopt,
voelt de patiënt zich meer zichzelf met dan zonder
Stemmingsstabilisatoren
Deze middelen worden gebruikt tegen manie en
Probleem bij antipsychotica is dat het weken duurt
tegen depressie bij bipolaire stoornissen.
(vier tot zes weken) voordat men weet of het middel
Er zijn er verschillende ieder met eigen
Wanneer een familielid of kennis opgenomen wordt met manie, en je zoekt het medicijn op op het internet, dan kun je tot je verrassing ontdekken dat het een middel tegen epilepsie is. Dat is geen vergissing. Het blijkt dat sommige van deze middelen werken tegen manie, bipolaire depressie of beiden. Psychiaters gebruiken regelmatig medicatie tegen psychiatrische symptomen terwijl die middelen door andere medici gebruikt worden voor somatische ziekten. Psychostimulantia
Methylphenidaat (Ritalin) Concerta
Deze middelen worden gebruikt bij ADHD en bij ADD. Niet alleen bij kinderen, maar ook bij volwassenen. Zie verder bij ”richtlijn ADHD bij kinderen.” Op cbo.nl. Overige psychofarmaca
o Antabus o Naloxon o Methadon o Buprenorfine o Vit B1 o Et cetera
Niet medicamenteuze therapieën
o Cognitieve therapie o Gedragstherapie o Interpersoonlijke therapie o Psychodynamische therapie o EMDR o Overige psychotherapieën; zie
Electroconvulsietherapie (ECT) Electrische stimulatie van de nervus vagus Transcraniele magnetische behandelingen Psychochirurgie
NEW CONSTRUCTION CONTRACT THIS AGREEMENT made this day of , between , a New York corporation having an office at , (“Seller”) and , residing at (“Purchaser”). 1. PREMISES. The Seller agrees to sell and the Purchaser agrees to purchase all that parcel or piece of land, with the buildings and improvements thereon or to be constructed thereon, situate and being in the County of , To
Kit Components Eclectica Diluent 4 Kit Safety Data Sheet according to 1907/2006/EC, Article 31 1 Identification of the substance/preparation and of the company/undertaking · Product details · Trade name: ECL Diluent 4 · Article number: 1706628 · Application of the substance / the preparation For in vitro diagnostic use only. · Manufactu